Τον περασμένο μήνα αφιερώσαμε 18 σημειώματα στο περίφημο Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, εξετάζοντας ενδελεχέστατα τις συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στην υπογραφή του. Φαίνεται πως πολλά από τα στοιχεία που παρατέθηκαν, ήσαν άγνωστα σε πολλούς αναγνώστες, μερικοί από τους οποίους ενδιαφέρθηκαν να μάθουν περισσότερα. Παράλληλα, κάποιοι άλλοι αναγνώστες ζήτησαν πρόσβαση σε πηγές, ασκώντας το δικαίωμα και την υποχρέωση κάθε σοβαρού αναγνώστη. Έτσι, αντί για την συνηθισμένη κυριακάτικη βιβλιοπαρουσίαση, το σημερινό σημείωμα θα συμπληρώσει εκείνη την σειρά με βιβλιογραφία-εργογραφία.

Ένα από τα πιο εύληπτα ολοκληρωμένα έργα για τον Β’ Π.Π. είναι το φιλόδοξο «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος 1939-1945: τα κυριότερα γεγονότα της μεγαλύτερης αναμέτρησης στην ιστορία», το οποίο κυκλοφόρησε το 2009 στην Ισπανία από την Centro Editor. Πρόκειται για συλλογικό έργο το οποίο μπορεί να φέρει έντονα τα χαρακτηριστικά τής αστικής ιστοριογραφίας αλλά είναι εντυπωσιακό σε απλότητα, σαφήνεια και περιεκτικότητα, ενώ προσφέρει άφθονο εποπτικό υλικό. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε την ίδια εποχή από την «Καθημερινή», σε 30 τομίδια των 144 σελίδων, τα οποία συνοδεύονταν κι από ισάριθμους σύμπηκτους δίσκους (cd). Στην σειρά που δημοσιεύθηκε εδώ, χρησιμοποιήθηκε υλικό από τον πρώτο τόμο του έργου.

Σημαντική βοήθεια στην ανάλυση των γεγονότων πήρα από το κλασσικό -και πάντοτε αμείωτης αξίας- έργο «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος 1939-1945», το οποίο εκδόθηκε από το υπουργείο αμύνης τής ΕΣΣΔ. Εδώ χρησιμοποίησα την ιστορική τρίτομη έκδοση της «Κυψέλης» του 1959, η οποία είναι εμπλουτισμένη με ένθετους αναδιπλούμενους έγχρωμους χάρτες, πράγμα εξαιρετικά πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή. Το έργο κυκλοφόρησε αργότερα και σε έναν τόμο (προφανώς συντομευμένο) από την «εκδόσεις 20ος αιώνας». Εδώ χρησιμοποίησα στοιχεία από τον πρώτο τόμο της «Κυψέλης». Αναζητείστε το έργο στα παλαιοβιβλιοπωλεία και, αν το βρείτε, μη διστάσετε να το αποκτήσετε. Δεν θα μετανιώσετε.

Τα βιβλία τού Ίαν Κέρσω «Χίτλερ 1889-1936: Ύβρις» και «Χίτλερ 1936-1945: Νέμεσις» συνιστούν απαραίτητο εργαλείο για κάθε μελετητή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με τις συνολικά 2.100 σελίδες τους, ο Κέρσω κλείνει οριστικά την όρεξη σε όποιον θα ήθελε να ασχοληθεί με την βιογραφία τού Χίτλερ. Τί άλλο θα μπορούσε να γράψει κανείς; Η αναμφισβήτητη αξία τής δουλειάς τού Κέρσω υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι σχεδόν το ένα τρίτο του όγκου της αποτελεί σημειώσεις, παραπομπές και ερμηνευτικά σχόλια. Η Ύβρις φτάνει μέχρι την εισβολή στην Ρηνανία και μετά δίνει την σκυτάλη στην Νέμεσι, οπότε στην σειρά χρησιμοποίησα στοιχεία και από τα δυο βιβλία. Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Scripta».

Δευτερευόντως, χρησιμοποίησα μερικές ενδιαφέρουσες σημειώσεις που είχα κρατήσει από τρία άλλα βιβλία, στα οποία έχουμε ήδη αναφερθεί από τούτη τη γωνιά. Πρόκειται για το «Οι πόλεμοι της μνήμης» του Χάκεν Φλάισερ, το «Το Ολίσθημα του Τσόρτσιλ» του Άντονυ Ρότζερς και «Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος» του Μάικλ Χάουαρντ.

Τέλος, πολύτιμο υλικό βρήκα στο διαδίκτυο, το οποίο παραμένει προσβάσιμο στον καθένα. Ψάξτε το. Για παράδειγμα, βρείτε λεπτομέρειες για την Αγγλογερμανική Ναυτική Συμφωνία στο σχετικό λήμμα τής Wikipedia (στα αγγλικά) και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την μυστική συμφωνία Τσώρτσιλ-Στάλιν στο αντίστοιχο λήμμα τής Metapedia (επίσης στα αγγλικά).

 Υστερόγραφο: Τα ιστορικά γεγονότα είναι δεδομένα και σήμερα είναι πολύ δύσκολη η παραχάραξη ή η πλαστογράφησή τους. Θέλω να πω πως όλοι τα ίδια πράγματα μαθαίνουμε. Το πρόβλημα είναι πώς τα αναλύει κάποιος και σε ποια συμπεράσματα καταλήγει. Υπ’ αυτή την έννοια, υπάρχουν δεκάδες άλλα βιβλία που έχω διαβάσει και επηρέασαν την σκέψη μου παρ’ ότι μπορεί να είχαν ελάχιστη ή μηδαμινή σχέση με το θέμα που ανέπτυξα. Ελπίζω ότι δεν μου καταλογίσετε αβελτηρία επειδή δεν μπορώ να τα αναφέρω εδώ…

.

του Θοδωρή Αθανασιάδη | http://teddygr.blogspot.gr/2013/06/blog-post_2.html

.

Κι ενώ ο πόλεμος ξεσπάει, ο Τσάμπερλαιν έχει χάσει τον μπούσουλα. Δεν καταλαβαίνει τι ήταν αυτό που πήγε στραβά και, κυρίως, δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Παρά ταύτα και παρά τον καρκίνο που τον πλήττει, παραμένει στην θέση του. Όμως, όλοι -εντός κι εκτός Βρετανίας- καταλαβαίνουν ότι πλησιάζει η ώρα τού Ουίνστον Τσώρτσιλ. Τυπικά, ο Τσώρτσιλ έγινε πρωθυπουργός μόλις ο Τσάμπερλαιν παραιτήθηκε με το καζίκι τής Δουνκέρκης (Μάιος 1940), αλλά είχε αναλάβει πολιτικές πρωτοβουλίες αμέσως μόλις άρχισε ο πόλεμος.

Ο Τσώρτσιλ είναι ένας μάλλον υπερτιμημένος πολιτικός. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η ξεροκεφαλιά του έχει γίνει πρόξενος καταστροφών. Τί να πρωτοθυμηθεί κανείς; Το καταστροφικό του σχέδιο για απόβαση στα Δαρδανέλλια κατά τον Α’ Π.Π.; Την άλλη συμμαχική καταστροφή στα Δωδεκάνησα κατά τον Β’ Π.Π.; Την ηλίθια επιμονή του να αποβιβαστούν οι σύμμαχοι πρώτα στην Πελοπόννησο και αργότερα στην νοτιοανατολική Γαλλία αντί στην Νορμανδία; Την εμμονή του στην διατήρηση της βρετανικής αυτοκρατορίας, όταν όλοι έβλεπαν ότι ο βρετανικός λέων έπνεε τα λοίσθια; Τα απανωτά λάθη του τα οποία παρά λίγο να κοστίσουν στους συμμάχους την Βόρεια Αφρική, κάτι που ίσως να είχε συμβεί αν ο Ρόμμελ δεν ξέμενε από καύσιμα; Την πολύμηνη καθυστέρηση στην δημιουργία ενός δυτικού μετώπου, το οποίο θα ανακούφιζε τους σοβιετικούς;

Παρ’ όλα αυτά, ο Τσώρτσιλ ήταν ο μόνος που αντελήφθη απολύτως το νόημα του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Κατάλαβε το παιχνίδι τού Στάλιν και από τότε η εκτίμησή του προς τον σοβιετικό ηγέτη όλο και μεγάλωνε (*). Όσο κι αν το συμφέρον της Βρετανίας απαιτούσε μια αποδυναμωμένη ΕΣΣΔ, ο Τσώρτσιλ δεν άργησε να διαπιστώσει ότι ο προσεταιρισμός των σοβιετικών ήταν πλέον ο μόνος τρόπος για να συγκρατηθεί ο εκτός ελέγχου Χίτλερ: αν κάποιος μπορούσε να σταματήσει την Βέρμαχτ, αυτός ήταν μόνον ο Κόκκινος Στρατός.

Έτσι, λοιπόν, τον Οκτώβριο του 1939 και ενώ ο πόλεμος ήδη μαινόταν, ο Τσώρτσιλ ήρθε σε ανεπίσημη επαφή με τον Στάλιν, προκειμένου να φτάσουν σε κάποια συνεννόηση. Φυσικά, ο Στάλιν δέχτηκε. Οι συζητήσεις κράτησαν περίπου τρεις μήνες και κατέληξαν σε μια μυστική συμφωνία ανάμεσα στους δυο άνδρες (σ.σ.: υπενθυμίζω ότι ο Τσώρτσιλ δεν έχει γίνει ακόμη πρωθυπουργός), η οποία προέβλεπε συμμαχία Αγγλίας-ΕΣΣΔ ώστε να δημιουργηθούν 4 μέτωπα με την Γερμανία: στις Κάτω Χώρες, στην Δανία, στην Γαλλία και στην ανατολή. Ο Τσώρτσιλ θα αναλάμβανε αφ’ ενός μεν να βάλει στο παιχνίδι ΗΠΑ και Γαλλία αφ’ ετέρου δε να προχωρήσει στις απαραίτητες συνεννοήσεις με Δανία, Νορβηγία και Σουηδία. Τελικά, το μυστικό αυτό σύμφωνο υπεγράφη από τον Στάλιν στις 28 Ιανουαρίου 1940 και από τον Τσώρτσιλ στις 8 Φεβρουαρίου.

Βέβαια, οι εξελίξεις του πολέμου (εισβολή των γερμανών σε Δανία και Νορβηγία, άρνηση των ΗΠΑ να βγουν αμέσως στον πόλεμο, επιμονή της Σουηδίας σε ουδετερότητα κλπ) δεν κατέστησαν εφικτή την υλοποίηση της συμφωνίας Στάλιν-Τσώρτσιλ. Όμως, η σύναψη αυτής ακριβώς της συμφωνίας και, μάλιστα, με πρωτοβουλία ενός ορκισμένου αντικομουνιστή, ανατρέπει και την παραμικρή ένσταση σχετικά με τον πραγματικό στόχο που είχε το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και με τις αντικειμενικές συνθήκες που οδήγησαν στην σύναψή του.

Συνοψίζοντας με δυο λόγια όσα αναφέραμε ως τώρα, μπορούμε να πούμε ότι με την σύναψη του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, ο Στάλιν επεδίωκε δυο βασικά πράγματα. Πρώτον, να κερδίσει χρόνο ώστε να προετοιμαστεί όσο τον δυνατόν καλύτερα για την -θεωρούμενη ως σίγουρη- χιτλερική επίθεση. Και, δεύτερον, να δείξει στην δύση ότι ο κίνδυνος από την επέλαση του φασισμού δεν αποτελούσε πρόβλημα μόνο για τους κομμουνιστές.

 Παράλληλα, υπογράφοντας το Σύμφωνο, ο Στάλιν έδωσε δύση δυο μηνύματα. Πρώτον, έδειξε στους δυτικούς πως είχε καταλάβει απολύτως το σχέδιό τους να στρέψουν την Βέρμαχτ κατά της ΕΣΣΔ. Και, δεύτερον, τους προειδοποίησε (εμμέσως πλην σαφέστατα) ότι η Μόσχα δεν ήταν διατεθειμένη να σηκώσει μοναχή της το βάρος της απόκρουσης του χιτλερικού κινδύνου.

Τελικά, εφ’ όσον η Ιστορία γράφεται με γεγονότα και υπό την έννοια ότι και οι κύριες επιδιώξεις επιτεύχθηκαν και τα μηνύματα έπιασαν τόπο, πρέπει να δεχτούμε ότι το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ απεδείχθη μοναδική επιτυχία της σοβιετικής διπλωματίας.

Φτάνοντας στο τέλος αυτής της σειράς, πρέπει να απαντήσουμε και στο τελευταίο ερώτημα για το οποίο κάναμε λόγο χτες. Αφορά μια «εθνικόφρονης» προέλευσης συκοφαντία κατά του ΚΚΕ και των κομμουνιστών εν γένει, πως τάχατες αρνήθηκαν να πολεμήσουν κατά την εισβολή τής Βέρμαχτ στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Σύμφωνα με την κατηγορία, οι κομμουνιστές αρνήθηκαν να πολεμήσουν τον εισβολέα λόγω του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ.

Βέβαια, η ιστορική αλήθεια αποστομώνει τους πάσης φύσεως συκοφάντες (χουντικούς, χρυσαυγήτες, ταγματασφαλίτες και λοιπούς ηλίθιους) εφ’ όσον δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία κι ούτε ένα έγγραφο που να συμφωνεί με τα λεγόμενά τους. Ίσα-ίσα που το αντίθετο συμβαίνει. Αλλά πέρα κι απ’ αυτά, τώρα πλέον καταλαβαίνουμε ότι δεν ήταν ποτέ δυνατόν να δώσει η Μόσχα «γραμμή» στους κομμουνιστές να μη πειράξουν τους ναζί. Για να μη τρελαθούμε, δηλαδή!

Και τώρα, ο λόγος σε όσους επιμένουν να μιλούν για «κατάπτυστο» σύμφωνο ανάμεσα σε «μαύρο και ερυθρό φασισμό». Εμείς ό,τι είχαμε να πούμε, το είπαμε. Καιρός να δούμε και τα δικά τους στοιχεία. Αν έχουν.

 (*) Εκτός από τα καταγεγραμμένα κολακευτικά σχόλια που έκανε κατά καιρούς ο Τσώρτσιλ για τον Στάλιν, κυκλοφορεί ευρέως ένας «ύμνος», τον οποίο υποτίθεται ότι εκφώνησε ο Τσώρτσιλ στην Βουλή των Λόρδων το 1959, κατά την επέτειο των 80 χρόνων από την γέννηση του σοβιετικού ηγέτη. Λυπάμαι που ίσως στενοχωρήσω κάποιους αλλά θεωρώ αυτό το κείμενο πλαστό. Δεν είναι μόνο το ότι δεν μπορώ να το βρω αλλού παρά μόνο στο διαδίκτυο. Κυρίως, είναι ζήτημα λογικής: εκτιμώ ότι είναι των απιθάνων απίθανο να συνεδρίασε η Βουλή των Λόρδων για να τιμήσει τα 80 χρόνια από την γέννηση του Στάλιν και, μάλιστα, να βγάλει τον πανηγυρικό της ημέρας ο Τσώρτσιλ! Παρά ταύτα, αν κάποιος έχει κατά νου κάποια σοβαρή πηγή, ας μου την γνωστοποιήσει.

Επίμετρο

Τα κείμενα αυτής της σειράς γράφτηκαν μάλλον αυθόρμητα και δίχως προεργασία ή λογοτεχνική επιμέλεια, όμως αυτό δεν μειώνει ούτε θέτει εν αμφιβόλω την εγκυρότητα των στοιχείων που παρατέθηκαν. Φυσικά, επειδή η πραγματική Ιστορία δεν έχει σχέση με προσωπικές εκτιμήσεις, όπου υπάρχουν τέτοιες οφείλονται αποκλειστικά σε μένα. Κι όπως συνηθίζω να λέω προς τους αυστηρούς κριτές, κάθε κριτική είναι όχι απλώς δεκτή αλλά και επιβεβλημένη εφ’ όσον κατανοεί ότι απλώς γράφω στο ιστολόγιό μου και δεν συντάσσω διδακτορική εργασία.

.

του Θοδωρή Αθανασιάδη | http://teddygr.blogspot.gr/2013/05/18.html

.

Ας δούμε τώρα τι περιελάμβανε το μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο επισυνάφθηκε στο κυρίως σώμα τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Πρώτα-πρώτα, γερμανοί και σοβιετικοί συμφωνούσαν να χωρίσουν την Πολωνία με σύνορο τον ποταμό Βιστούλα. Επίσης, η Γερμανία δεχόταν να παραδώσει στον σοβιετικό έλεγχο την Φινλανδία και τις Βαλτικές Χώρες, πλην της Λιθουανίας. Τέλος, οι γερμανικές μειονότητες που βρίσκονταν στην σοβιετική περιοχή (Βαλτική, Μπουκοβίνα, Βεσσαραβία κλπ) θα αποχωρούσαν.

Θα έλεγε κανείς ότι αυτό το μυστικό πρωτόκολλο φτιάχτηκε καθ’ υπαγόρευση του Στάλιν. Οι γερμανοί δέχονταν, δίχως αντίρρηση, να ανακτήσει η ΕΣΣΔ όλα τα εδάφη που είχαν καταλάβει οι πολωνοί το 1920 (δυτική Ουκρανία, δυτική Λευκορωσσία κλπ) και όπου κατοικούσαν πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι. Παράλληλα, η Σοβιετική Ένωση ανακτούσε όλα τα εδάφη τα οποία είχαν χαθεί για την Ρωσσία με την συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Ταυτόχρονα, οι γερμανοί άφηναν «κρεμασμένους» τους φινλανδούς, οι οποίοι είχαν καταπατήσει αμιγώς ρωσσικά εδάφη και ήλπιζαν πως -με την βοήθεια των γερμανών- θα ανασύντασσαν την παλιά «Μεγάλη Φινλανδία», που έφτανε σχεδόν ως την Κριμαία.

Το μυστικό πρωτόκολλο «διέρρευσε» σχεδόν αμέσως και οι αγγλογάλλοι κόντεψαν να πάθουν εγκεφαλικό. Τώρα πια δεν ήσαν καθόλου βέβαιοι πως ο Χίτλερ θα χτυπούσε την ΕΣΣΔ. Σίγουρα, δεν θα την χτυπούσε αμέσως. Αν εξαφάνιζε την Πολωνία και παγίωνε τα ανατολικά του σύνορα στον Βιστούλα, θα στρεφόταν νότια, προς την Ρουμανία. Κι από κει και κάτω, η Μεσόγειος δεν ήταν μακρυά και ο κίνδυνος να ταχθεί η Τουρκία στο πλευρό τού Άξονα ήταν μεγάλος (άλλωστε, κατά τον Α’ Π.Π. η Τουρκία είχε πολεμήσει στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, κατά της Αντάντ).

Οι βρετανοί έκαναν την τελευταία προσπάθειά τους να αποτρέψουν το αναπότρεπτο: δυο μέρες μετά την υπογραφή τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, η συμμαχία Λονδίνου-Βαρσοβίας αναβαθμίστηκε σε σύμφωνο αμοιβαίας βοήθειας. Ο Χίτλερ δεν πολυσκοτίστηκε. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, οι γερμανικές δυνάμεις μπήκαν στην Πολωνία. Αυτή η ημέρα θεωρείται (με αρκετή αυθαιρεσία, πάντως) ως η έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 3 του μηνός η Αγγλία, σύμφωνα προς όσα είχε συνυπογράψει λίγες μέρες πρωτύτερα με την Πολωνία, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Λίγη ώρα αργότερα, το ίδιο έκανε και η Γαλλία.

Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο πόλεμος που κήρυξαν οι αγγλογάλλοι κατά των γερμανών είναι λιγουλάκι…περίεργος: παρά την κήρυξή του, οι σύμμαχοι δεν εκδήλωσαν καμία απολύτως επιχείρηση κατά της Γερμανίας, επί μήνες! Οι μεν γάλλοι οχυρώθηκαν στην Γραμμή Μαζινό και περίμεναν, οι δε βρετανοί αποβιβάστηκαν στην βορειοανατολική Γαλλία και… περίμεναν επίσης. Το μόνο που έκαναν οι άγγλοι ήταν να υποκινήσουν την Φινλανδία σε πόλεμο με την ΕΣΣΔ, ενισχύοντάς την με πολεμικό υλικό, με στόχο την δημιουργία ενός μετώπου, το οποίο θα απασχολούσε τις σοβιετικές δυνάμεις (*).

Ο Στάλιν δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την στάση αναμονής των δυτικών. Ήξερε πως, αργά ή γρήγορα, οι ναζί θα κινούνταν κατά της Μόσχας και χρειαζόταν επειγόντως το άνοιγμα ενός μετώπου στο άλλο άκρο τής Ευρώπης. Για να πείσει τους αγγλογάλλους ότι η «συμμαχία» του με τον Χίτλερ πήγαινε μια χαρά, στις 28 Σεπτεμβρίου τροποποίησε το «μυστικό πρωτόκολλο», επιτρέποντας στην Γερμανία να φτάσει και πέρα από τον Βιστούλα (ως τον ποταμό Μπουγκ) και παίρνοντας την Λιθουανία ως αντάλλαγμα. Μ’ αυτή την τροποποίηση γινόταν ακόμη πιο καθαρός ο προσανατολισμός των γερμανικών δυνάμεων προς τον Εύξεινο Πόντο και την Μεσόγειο.

 Παρ’ όλα αυτά, οι δυτικές δυνάμεις δεν έλεγαν να ξεκουνηθούν. Ακόμη ήλπιζαν ότι ο Χίτλερ θα επετίθετο κατά της ΕΣΣΔ μόλις ξεκαθάριζε την κατάσταση στην Πολωνία. Εκείνο που δεν είχαν υπολογίσει, όμως, ήταν ότι οι γερμανοί, πριν κινηθούν κατά της Μόσχας, θα ξεκαθάριζαν την κατάσταση και στα δυτικά τους. Κάτι που έκαναν τον Μάιο του 1940, συντρίβοντας την Γαλλία και πετώντας τούς βρεττανούς στην θάλασσα της Δουνκέρκης. Μέχρι τότε, όμως, η Σοβιετική Ένωση θα είχε κερδίσει δέκα πολύτιμους μήνες για να προετοιμαστεί.

Κάπου εδώ ολοκληρώνουμε μια εκτεταμένη παρουσίαση των ιστορικών δεδομένων που οδήγησαν στην υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, γνωστότερου ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Μπορεί να κουραστήκαμε αρκετά αλλά τώρα πια έχουμε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα. Μένει να απαντήσουμε σε ένα τελευταίο. Θα το κάνουμε αύριο, γράφοντας τον επίλογο.

 (*) Για την Ιστορία, η Φινλαδία ηττήθηκε και αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει τον Μάρτιο του 1940, χάνοντας οριστικά τα εκτός σκανδιναβικής χερσονήσου εδάφη που είχε κατακτήσει ως τότε. Η παθητική στάση τής Αγγλίας έγινε αφορμή ώστε χρόνια αργότερα να κατηγορηθεί ο Τσώρτσιλ ως… φιλοσταλινικός!

.

του Θοδωρή Αθανασιάδη | http://teddygr.blogspot.gr/2013/05/17.html

.

Είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς πώς είναι δυνατόν να επιδιώκει συμφωνία με την ΕΣΣΔ ο Χίτλερ, ο σημαιοφόρος τού παγκόσμιου αντικομουνισμού, ο άνθρωπος που διεκήρυττε ότι στόχος της Γερμανίας είναι η εξασφάλιση «ζωτικού χώρου» προς ανατολάς. Η απάντηση σ’ αυτή την απορία είναι απλή:

Ο Χίτλερ θέλει όσο τίποτε την επανάκτηση των εδαφών που κάποτε ανήκαν στην Γερμανία και από το 1918 είχαν δοθεί στην Πολωνία. Εκείνη η Πομερανία κι εκείνος ο «διάδρομος Ντάντσυχ» τού κάθονται στον λαιμό. Όμως, χρειάζεται και κάτι παραπάνω: διέξοδο στον Εύξεινο Πόντο και στα πετρέλαια της Ρουμανίας. Αλλά για να φτάσει στην Ρουμανία, πρέπει να καθαρίσει οριστικά με το πολωνικό αγκάθι. Και το πρόβλημα είναι ότι Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ δεν χάνουν ευκαιρία να δηλώσουν την στήριξή τους στην Πολωνία.

Η άνεση με την οποία η δύση δήλωνε αυτή την στήριξη, οφειλόταν στην πεποίθηση ότι ο Χίτλερ θα φοβόταν να χτυπήσει την Πολωνία επειδή θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να του την πέσουν οι μεν αγγλογάλλοι από τα δυτικά οι δε σοβιετικοί από τα ανατολικά. Πονηρά σκεπτόμενος ο Χίτλερ, πίστευε ότι μια συμφωνία με την ΕΣΣΔ θα αποθάρρυνε κάθε σκέψη των δυτικών για ένοπλη σύγκρουση μαζί του, εφ’ όσον η ηρεμία στα ανατολικά θα ήταν εξασφαλισμένη. Έτσι, η Βέρμαχτ θα είχε την ευκαιρία να φτάσει τουλάχιστον μέχρι τον Βιστούλα και ίσως -γιατί όχι;- και στα Καρπάθια, κάνοντας έναν ακόμη υγιεινό περίπατο, έναν ακόμη blumenkreige (λουλουδοπόλεμο).

Μόλις ο Στάλιν ενημερώθηκε για την κατ’ αρχάς σύμφωνη γνώμη των γερμανών, ανασκουμπώθηκε. Το Κομισσαριάτο Εξωτερικών Υποθέσεων (το σοβιετικό υπουργείο εξωτερικών) άλλαξε τελείως πολιτικό προσανατολισμό: η προσέγγιση με την δύση ξεχάστηκε κι άρχισαν οι προετοιμασίες για την σύναψη της συμφωνίας με την Γερμανία. Παράλληλα, ο κεντρικός σοβιετικός σχεδιασμός έβαλε μπρος ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, το οποίο μόνο σε μια κομμουνιστική (άρα, κεντρικά σχεδιαζόμενη) οικονομία θα μπορούσε να υλοποιηθεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα: η βαριά βιομηχανία τής χώρας άλλαξε τελείως πλάνα κι άρχισε να παράγει πολεμικό υλικό (όπλα, άρματα, αεροπλάνα κλπ), ενώ οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονταν δυτικά της Μόσχας, άρχισαν να ξεστήνονται και να μεταφέρονται στις παρυφές των Ουραλίων ή και ακόμη ανατολικότερα. Η Μόσχα γνώριζε πως καμμιά συμφωνία δεν θα εμπόδιζε τον Χίτλερ να επιτεθεί κατά της ΕΣΣΔ και προετοιμαζόταν γι’ αυτόν τον πόλεμο. Κι ο Στάλιν δεν ήθελε με τίποτε να πάθει αυτό που έπαθε ο τσάρος κατά τον Α’ Π.Π., όταν σε κάθε 14 στρατιώτες αντιστοιχούσε μόλις ένα όπλο.

Οι πολωνοί πήραν χαμπάρι ότι κάτι περίεργο συμβαίνει και αλαφιάστηκαν. Ο πρέσβης Γιούζεφ Λίπσκι κάνει μια τελευταία προσπάθεια συνεννόησης με τους γερμανούς, προτείνοντάς τους συμμαχία σε περίπτωση που το Ράιχ θα επιχειρούσε κατά της ΕΣΣΔ. Το Βερολίνο δέχεται, υπό την προϋπόθεση ότι η Πολωνία θα επιστρέψει όλα τα γερμανικά εδάφη τα οποία απέκτησε με τις συνθήκες τού Α’ Π.Π., μια απαίτηση που η πολωνική περηφάνια δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει δεκτή. Έτσι, οι ελπίδες των πολωνών στρέφονται πλέον προς την Αγγλία και την Γαλλία. Τί άλλο τους έμενε να κάνουν, αφού είχαν ήδη απορρίψει από καιρό την σοβιετική πρόταση για συμμαχία κατά της Γερμανίας;

Τελικά, στις 23 Αυγούστου 1939, ο γερμανός υπουργός εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ και ο σοβιετικός ομόλογός του Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μολότοφ υπέγραψαν στην Μόσχα, υπό το βλέμμα του χαμογελαστού Ιωσήφ Στάλιν, το περίφημο Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης, το οποίο έμελλε να περάσει στην ιστορία ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Το τελικό κείμενο είναι απλό:

Η Κυβέρνηση του Γερμανικού Ράιχ και η Κυβέρνηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, με κίνητρο την επιθυμία να ενισχύσουν την υπόθεση της ειρήνης μεταξύ της Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, και θεωρώντας ως βάση τις θεμελιώδεις ρυθμίσεις της Συμφωνίας Ουδετερότητας στην οποία κατέληξαν τον Απρίλιο του 1926 μεταξύ της Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, έχουν καταλήξει στην ακόλουθη συμφωνία:

–  Άρθρο 1. Τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να απόσχουν από κάθε πράξη ισχύος, κάθε πράξη επίθεσης και κάθε επίθεση του ενός εναντίον του άλλου, είτε κατά μόνας είτε σε συνδυασμό με άλλες Δυνάμεις.

–  Άρθρο 2. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη γίνει στόχος πολεμικής ενέργειας εκ μέρους τρίτης Δύναμης, το άλλο Συμβαλλόμενο Μέρος κατά κανέναν τρόπο δεν θα προσφέρει την αρωγή του σε αυτήν την Τρίτη Δύναμη.

–  Άρθρο 3. Οι Κυβερνήσεις των δύο Συμβαλλομένων Μερών και στο μέλλον θα παραμείνουν σε διαρκή μεταξύ τους, διά διαβουλεύσεων, ώστε να προσφέρουν αμοιβαία ενημέρωση για ζητήματα που αφορούν τα κοινά ενδιαφέροντά τους.

–  Άρθρο 4. Κανένα από τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεν θα συμμετάσχει σε οιαδήποτε ομαδοποίηση Δυνάμεων, η οποία στρέφεται αμέσως ή εμμέσως σε βάρος του άλλου Μέρους.

–  Άρθρο 5. Σε περίπτωση διενέξεων ή διαφωνιών μεταξύ των Συμβαλλομένων Μερών επί ζητημάτων του ενός ή του άλλου είδους, και τα δύο Μέρη θα διασαφηνίζουν αυτές τις διενέξεις ή διαφορές αποκλειστικώς μέσω φιλικής ανταλλαγής γνωμών ή, αν αυτό καταστεί αναγκαίο, μέσω επιτροπών διαιτησίας.

–  Άρθρο 6. Το παρόν Σύμφωνο θα έχει διάρκεια 10 ετών. Υπό τον όρο ότι ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη δεν το καταγγείλει ένα έτος προ της εκπνοής του, η περίοδος ισχύος του παρόντος Συμφώνου θα ανανεωθεί αυτομάτως για μια νέα περίοδο πέντε ετών.

–  Άρθρο 7. Το παρόν Σύμφωνο θα επικυρωθεί το συντομότερο. Τα έγγραφα επικυρώσεως θα ανταλλαγούν στο Βερολίνο. Το Σύμφωνο τίθεται εν ισχύ αμέσως μόλις υπογραφεί.

Είναι γεγονός ότι το Σύμφωνο (ειδικά τα άρθρα 3-6) βγάζει γέλιο καθώς το διαβάζουμε σήμερα. Αλλά και τότε δεν ηχούσε λιγότερο αστείο. Ποιός θα έπαιρνε στα σοβαρά μια συμφωνία ότι ναζί και κομμουνιστές για 10 χρόνια π.χ. θα τακτοποιούσαν τις διενέξεις τους με «φιλική ανταλλαγή γνωμών»;

Ο Στάλιν καταλάβαινε πως η δύση δεν θα «τσίμπαγε» εύκολα. Έτσι, έβαλε και δεύτερη φάκα: στο επίσημο Σύμφωνο επισυνάφθηκε και ένα συμπληρωματικό μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο θα έκανε τους δυτικούς να νοιώσουν ρίγη αν το μάθαιναν. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν οι σοβιετικές αρχές ήταν να φανούν κάπως… «απρόσεκτες», ώστε αυτό το μυστικό πρωτόκολλο να πέσει στα χέρια των βρετανών κατασκόπων.

Όλα πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο.

.

του Θοδωρή Αθανασιάδη | http://teddygr.blogspot.gr/2013/05/16.html

.